Denken mensen die doof geboren zijn en dus geen klanken kennen in gebarentaal in plaats van gesproken taal?
Auteur: Tomas van Dijk
Wetenschapswinkel — Laura Peeperkorn, Kessel-Lo
'Hoe ik denk? Dat is me nog nooit zo expliciet gevraagd', mailt de doofgeboren Joni Oyserman, docent Nederlandse Gebarentaal aan de Universiteit van Amsterdam. 'Het is wel een goede vraag. Ik heb het er met mijn dove collega's over gehad. Allemaal denken wij in zowel beelden, gebarentaal en in geschreven letters, afhankelijk van het onderwerp en de taal in de omgeving waarin we werken en leven. Als ik een wetenschappelijk verhandeling lees over onderzoeken die niet over gebarentalen gaan, dan denk ik in letters. Want het is in letters geschreven. Als ik erover zou denken in gebarentaal, dan moet ik dat in mijn hoofd gaan vertalen naar geschreven Nederlands. Dat kost me te veel tijd en energie.'
Zo lastig als het is voor een horende om zich voor te stellen hoe het is om in gebarentaal te denken, zo lastig is het ook voor doven om zich een voorstelling te maken van hoe het is om in klanken te denken. Of misschien wel lastiger.
Anne Baker, psycholinguïst aan de Universiteit van Amsterdam gespecialiseerd in de Nederlandse gebarentaal, kan het zich wél allebei voorstellen. Zij hoort en spreekt gesproken taal en is ook de Nederlandse gebarentaal machtig. Hoe denkt zij?
Baker stelt voorop dat het vaak helemaal niet duidelijk is in welke vorm mensen denken, of ze nu doof zijn of niet. 'Vaak bevinden we ons in een schemergebied waarin gevoelens en beelden de boventoon voeren. Als we ons meer bewust worden van gedachten, dan gieten we ze in een talige vorm.'
Of die talige vorm, zoals Baker het noemt, nu een gesproken taal is of een gebarentaal, dat maakt voor de gedachtegang niets uit. 'Dove mensen zitten cognitief niet anders in elkaar dan mensen die wel horen.'
Dat laatste zegt ook neuroloog Klaus Willmes van de universiteit van Aken. 'Doven denken meer in beelden, dus de input voor de hersenen is anders, maar het deel van de hersenen dat taal verwerkt, is voor doven en horenden vrijwel identiek. Dat blijkt uit recent onderzoek. Er zijn subtiele verschillen, maar die zijn er ook als je verschillende gesproken talen met elkaar vergelijkt.'
Het deel van de hersenen dat taal verwerkt, is in beide gevallen de linker frontale kwab (of linker voorhoofdskwab). Dat bleek uit een experiment waarbij dove en horende proefpersonen een stukje tekst in gebarentaal of geschreven taal in zichzelf moesten lezen. Terwijl ze dit deden werd hun hersenactiviteit gemeten door middel van positron-emissie-tomografie (PET).
Baker denkt ook wel eens in gebaren. En dat heeft ze niet altijd door. 'Ik gebruikte een keer gebarentaal toen ik in Spanje in een taxi stapte om met de chauffeur te communiceren. Frappant is dat. Ik was daar voor een congres over gebarentaal. En had die taal veel gebruikt.'
Dromen doet Baker in het Nederlands of in het Engels (ze komt uit Engeland).
Oyserman droomt uiteraard wél in gebarentaal. Ze ziet de gebaren niet alleen voor zich in haar dromen, soms maakt ze die ook zelf. Ook doven praten dus wel eens in hun slaap.
En ja, ook die verhalen uit dromenland kunnen de nachtrust van een partner verstoren. 'Dat ik gebaren maak tijdens mijn slaap, hoor ik van mijn partner, die wordt er wakker van.'
Vragen aangaande de wetenschappelijke achtergrond van alledaagse fenomenen kunt u sturen naar De Standaard, Wetenschapswinkel, Gossetlaan 28, 1702 Groot-Bijgaarden, of naar wetenschap@standaard.be, onder vermelding van voornaam, naam en adres. De redactie maakt een selectie uit de inzendingen; niet geselecteerde vragen krijgen geen persoonlijk antwoord.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten